RAMAZAN BAYRAMINIZ MÜBAREK OLSUN...HAYIRLI BAYRAMLAR...

[Gül Güzeli Gönlüm]

Şüphesiz Allah, bir sivrisineği de, ondan üstün olanı da, (herhangi bir şeyi) örnek vermekten çekinmez. Böylece iman edenler, kuşkusuz bunun Rablerinden gelen bir gerçek olduğunu bilirler; inkâr edenler ise, "Allah, bu örnekle neyi amaçlamış?" derler. (Oysa Allah,) Bununla birçoğunu saptırır, birçoğunu da hidayete erdirir. Ancak O, fasıklardan başkasını saptırmaz. (Bakara Suresi, 26)

[vgokhan]

[vgokhan]

Müslümanların
iki büyük bayramından biri. Ramazan ayında tutulan bir aylık orucun
bitiminde Şevval ayının ilk üç günü müslümanların bayram günleridir.
Ramazan bayramına, o gün fıtır sadakası verilmesinden dolayı "Fıtır
bayramı" adı da verilmektedir.

Resulullah (s.a.s) Medine'ye hicret ettiği zaman Medinelilerin eğlenip
neşelendigi iki bayramları vardı. Hz. Peygamber Medinelilere özgü olan,
cahiliye izleri taşıyan bu bayramların yerine bütün müslümanların
sevinip eğleneceği İslâm'ın iki bayramını onlara haber verdi: "Allahu
Teâlâ size, kutladığınız bu iki bayramın yerine, daha hayırlısını,
Ramazan bayramı ile Kurban bayramını hediye etti" (Sünen-i Ebû Dâvud,
Salat, 239). Bayram, Ramazan çıkıp bayramın başladığı Şevval hilalini
görmekle, havanın bulutlu olması durumunda da Ramazan'ı otuz gün
tutmakla başlar. Ramazan'ın yirmi dokuzunda hilal görünürse, ertesi gün
Şevval'in biridir ve bayram yapılır (Sünen-i Ebû Dâvud, 3/306).

Ramazan bayramı, bir aylık oruçtan sonra yeme-içmenin ve her türlü helal
nimetten yararlanmanın mübah olduğu; müslümanların eğlenip birbirlerini
ziyaret ettikleri, hediyeleştikleri; çocuklarin, fakirlerin ve
kimsesizlerin sadaka verilerek sevindirildiği; kısaca İslâmî kardeşliğin
toplumun her kesiminde canlı olarak yaşandığı; bütün bunlarla birlikte
Allah'a karşı da sorumluluklarının bilinciyle topluca namaz kılıp
birbirine nasihat ettikleri sevinç günleridir. Ramazan bayramında
yapılması vâcib olan fıtır sadakası vermek, bayram namazı kılmak gibi
ibadetlerin yanında sünnet, müstehab olanları da vardır. Ramazan'ın ilk
gününde oruç tutmak ise haramdır.
Ramazan
bayramı sabahı erken kalkıp bayramın canlılığını hissetmek, diğer
günlerden farklı bir gün olduğunu görmek, cünüp olsun olmasın guslederek
temiz (mümkünse yeni) elbiseler giymek, pis kokulu yiyeceklerden uzak
durmak, ağzı misvaklayıp fırçalamak, güzel kokular sürünmek,
saçı-sakalı, tırnakları ve vücudun diğer yerlerindeki kılları sünnete
uygun bir şekilde temizleyip düzene koymak, İslâm'ın adabından olan
güzel şeylerdir ve müstehabtır. Ayrıca fertlerin birbirine karşı diğer
günlerden daha fazla güleryüzlü davranması, neşeli görünmek, topluca
bayram namazına gitmek; namazdan önce varsa hurma, hurma yoksa tatlı bir
şey yemek; bunun da bir, üç, beş gibi tekli olmasina dikkat etmek;
namaza giderken Allah'ı zikretmek, karşılaşılan müslüman kardeşlerle
selamlaşip bayram sevincini paylaşmak, bu günü daha bir anlamli kılacak
davranışlardır ve Hz. Peygamber'in sünnetleridir. Yakın akrabaların
birbirini ziyaret edip sorması, ihtiyaç içinde olanlara yardımcı
olunması gerekir. Ana-babayı unutmamak, hiç olmazsa bayram günlerinde
kendilerini ziyaret edip gönüllerini almak müslüman evlatların
terketmemesi gereken dinî bir yükümlülüktür.

Zengin olunsun fakir olunsun, bayram gününde güç yettiğince sadaka
vermek, daha fazla müslümanla karşılaşıp sevinci paylaşmak için namaza
gidilen yoldan gelmeyip başka bir yoldan dönmek sünnettir. Sadakalarin
dışında, üzerlerine vâcib olan müslümanlar, bayram namazından önce
"fitre" adı verilen fıtır sadakalarını verirler. Şâfiî, Mâlikî ve
Hanbelîlere göre sadaka-i fıtır farz, Hanefi mezhebine göre vâcibdir
(Tecrid-i Sarih, Tercümesi, 367). Bayram namazından sonra müslümanların
birbirleriyle bayramlaşıp musâfaha yapmaları, kucaklaşmaları İslâm'ın
hoş karşiladığı güzel geleneklerdir.

Sabah namazından sonra bayram namazına kadar hiç bir namaz kılınmaz. Bu
konuda İbn Abbâs'tan gelen bir rivâyet şöyledir: "Nebiyyi Ekrem (s.a.s)
fıtır bayramı günü yalnız iki rekât kıldırıp ondan evvel de sonra da hiç
bir namaz kılmadı..." (Tecrid-i Sarih Tercümesi III, 174).

Bayram namazının cami-mescid gibi kapalı yerler yerine açık alanda,
geniş ve düz bir meydanda kılınması sünnettir. Medine'ye bin arşın
uzaklıkta bir yer vardı ki buraya "Musallâ" adı verilmişti. Bayram
namazları da burada kılınırdı. Ebû Saîd el-Hudrî diyor ki: "Resulullah
fıtır bayramı ile kurban bayramı günlerinde Musallâ'ya çıkardı. İlk
başladığı şey namaz olurdu. Sonra namazdan çıkıp, cemaat saflarında
otururken ayakta onlara dönüp vaaz eder ve istediklerini tavsiyede
bulunurdu. Abdullah b. Sâib şöyle anlatır: "Resulullah (s.a.s) ile
bayram namazında bulundum. Namazı bitirince; Biz hutbe okuyacağız,
dinlemek isteyen otursun dinlesin, gitmek isteyen de gidebilir" buyurdu
(Ebu Davud II, 225).

Bayram namazlarında ezan okunmaz. Bu konuyla ilgili pek çok hadis
vardır. Ancak, halkın namazı kaçırmaması için çağrı yapılabileceği
yönünde mürsel hadisler de vardır. Örneğin, "Resulullah, bayramlarda
essalâtü câmiah (Topluca namaz kılmaya buyrunuz) diye nidâ etmeyi
müezzine emir buyurmuşlardır... Dolayısıyla bu rivâyeti kabul edip
'namaza gelin' gibi sözlerle namaza çağırmak mekruh olmaz. Ancak
"Hayyaalessalah gibi ezan cümleleriyle nidâ edilirse bu mekruh olur"
(Tecrid-i Sarih, III, 181) diyen âlimler de vardır.
Kadınların
bayram namazına gidip gidemeyecekleri konusunda da farklı görüşler
vardır. Peygamberimiz zamanında kadınların bayram namazına gittikleri
bir çok sahih hadisle sabit olmuş bir gerçektir. Hattâ şu hadis hayizlı
kadınların dahi namaza durmamak şartıyla namaz yerine gidebileceklerini
göstermektedir: Ümmü Atiyye'nin bildirdiğine göre "Taze, kocaya varmamış
kızlara, hattâ hayızlı olanlara varıncaya kadar bütün kadınlar
namazgaha çıkar, o günün bereketinden nasiplenmek ümidiyle erkeklerle
birlikte tekbir getirir, onlarla beraber dua ederlerdi. Yalnız, hayızlı
olanlar Musallanın haricinde kalıp cemaatin tekbir ve dualarında hazır
bulunurlar (namaza katılmazlardı)" (Tecrid-i Sarih, III, 183). Diğer bir
rivâyette İbn Abbas diyor ki: "Resulullah, kadınların hutbeyi
işitmediklerini düşünerek Bilâl'i alip onların yanına geldi, onlara vaaz
ederek sadaka vermelerini emretti. Kadınlar küpesini, yüzüğünü Bilâl'in
eteğine atıyorlardı" (Sünen-i Ebu Dâvud, Salat, 239,241). Bütün bunlara
rağmen, ahlak ve namusa verilen değerin azaldığı, fitne ve fesadın
yaygınlaştığı ortamlarda kadınların cemaate katılmayıp evlerinde
durmaları İslâm'ın ruhuna daha uygundur.

Ramazan bayramının tespiti kamerî aylardan Şevval hilalinin görünmesiyle
olduğu için, hilalin görünüp görünmediği hakkında kesin bir sonuca
varılamaz da Ramazan orucunun otuzuncu günü, o günün bayram olduğu
anlaşılırsa, orucu iftar edip bayram yapmak gerekir. Ancak, bayram
namazı öğle vaktine kadar kılınabileceği için, eğer o günün bayram
olduğu öğleden önce anlaşılmışsa, bayram namazı hemen kılınır; yok eğer
öğleden sonra oruçlar açılmışsa, ilk gün bayram namazı kılınmaz. İkinci
gün kılınıp kılınmayacağı konusunda İslâm âlimleri arasında görüş
farklılığı vardır. "Bir grup insan (binek üzerinde oldukları halde)
Resuluüllah'a gelerek, bir gün önce hilali gördüklerine şâhitlik
ediyorlardı. Resuûlullah onlara, iftar etmelerini, ertesi sabah da
Musallâ'ya gitmelerini emretti" (Sünen-i Ebû Dâvud, II, 227) hadisini
delil kabul eden Hanefi ve Hanbelîler, bayram namazının ikinci günü
kılınabileceği görüşündedirler. Şâfiîler bayram namazını sünnet kabul
ettikleri için, onlara göre ikinci günü kılınmaz.

Bayramlarda eğlenmek ve hattâ oyunlar oynamakta bir sakınca yoktur.
Ancak, İslâmî kuralları, haramı, helali, utanma duygusunu,
ağırbaşlılığı, israfı ve kâfirlere özenip onlara benzememeyi akıldan
çıkarmadan, müslüman şahsiyetine yakişir bir şekilde olmasina dikkat
etmek gerekir.
Türkiye'de Ramazan ve Bayram
Ramazan ayı ve bayramının İslam ve Türk kültüründe önemli bir yeri
vardır. Ramazan ayı boyunca Türkiye genelindeki büyük camilerin
minareleri arasına mahya denilen ışıklı süsler asılır. Ramazan ayının
ilk günlerinde genelde "Hoşgeldin ya Şehri Ramazan" benzeri mesajlar
gösteren bu süsler, Ramazan ayı boyunca her gece farklı bir mesaj
göstermesi için değiştirilir. Ramazan bayramından birkaç gün önce
mahyalarda genellikle "Elveda" benzeri uğurlama mesajlarına yer verilir.
[size=9]Türkiye'de Ramazan ayı ve bayramı ile özdeşleşen bir başka kültürel öğe de gölge oyunudur.
"Hacıvat ve Karagöz" ile gölge oyunu Türk kültürünün önemli bir
parçasını oluşturur. Eski zamanlarda, gölge oyunu ramazan gecelerinde
insanların en büyük eğlencesini oluşturmaktaydı. Aileler iftardan sonra
toplanıp gölge oyunu izlemeye giderlerdi. Her ne kadar bugün bu gelenek
pek revaçta olmasa da, hala Ramazan ayı ve bayramı ile özdeşleşmişliğini
korumaktadır. Ramazan'a ilişkin her türlü etkinlik ve çalışmada, gölge
oyunu ve karakterleri en baş figürler olarak yer almaktadır.
Ramazan bayramı ailelerin bir araya
gelip beraberce eğlendiği, etik anlamda ailenin önemini vurgulayan bir
bayramdır. Herkes çok özenli giyinir. Çocuklar bayramlıklarını giyerler.
Ramazan bayramında ailelerin genç bireyleri daha yaşlı olan bireyleri
ziyaret eder. Büyüklerin elleri öpülür. El öpen çocuklara büyükleri
harçlık verir. Tatlılar, şekerler, çikolatalar ikram edilir. Baklava en
çok sevilen ve ikram edilen tatlılardandır. Ayrıca küs olanların bayram
sebebiyle barışması da bir gelenektir.
Ramazan Bayramı boyunca (3 gün) nüfusunun çoğunluğu Müslüman olan ülkelerde genellikle resmi tatil ilan edilir.