ÇOCUKLARDA EPİLEPSİ NASIL TANINIR?

[vgokhan]

Ülkemizde 700.000 epilepsi hastası bulunduğu tahmin ediliyor. Zamanında
tanı konulması özellikle çocuklar için çok önemli. Çocuklar hem
kendisini ifade edemiyor ve korkularını yansıtamıyor hem de eğitim
hayatları bundan dolayı aksadığı için uyumsuzluk problemleri
yaşıyorlar. Özellikle çocukluk çağında kısa süreli donuk bakışlar,
çocuğun yaptığı işi bırakıp birkaç saniye boyunca boş bakması, bu
sırada yalanma, yutkunma, ağzı şapırdatma hareketleri epilepsi işareti
olabiliyor. Anadolu Sağlık Merkezi (ASM) Nöroloji Uzmanı Prof. Dr.
Türker Şahiner, her 100 kişiden birinde görülen epilepsiyle ilgili
soruları yanıtladı.

Epilepsi nasıl oluşur?

Beyin büyük bir elektriksel devre gibi çalışır. Epilepsi, bu devrelerin
bir yerinde adeta kısa devre oluşması gibi anormal deşarjların açığa
çıkmasıdır. Bu anormal elektriksel deşarj beynin hangi bölgesinde
çıkıyorsa, beynin o bölgesiyle ilgili bulgular veren bir hastalıktır.
Deşarj hareket merkezindeyse kol kasılabilir, hafıza merkezindeyse
halüsinasyona neden olabilir, işitme merkezindeyse işitmeyle ilgili
nöbete yol açabilir.

Hastalıkta genlerin rolü var mı?

Hastalığın kalıtsal bir yönü var ama bugünkü verilerle bütün genleri
bilmiyoruz. Hatta kalıtsal olduğu bilinmesine rağmen aynı ailede her
kuşakta görülmeyebiliyor. Dolayısıyla kalıtsal olduğuna eminiz ama her
zaman kanıtlayamıyoruz.

Genetik olmayan epilepsiler hangileri?

Genetik olmayan epilepsiler yaşam içinde kazanılan (edinsel) nedenlerle
oluşuyor. Beyindeki damarların yumaklaşması, balonlaşması, anevrizma
gibi beynin normal yapısını bozan damarsal değişikliklerle olabilir.
Ayrıca çeşitli nedenlerle küçük bir kanamanın beyin dokusunu bozup
nöbet yaratması ya da tümörler olabilir. Şeker koması, üre koması gibi
metabolik koma hali de beynin normal çalışmasını etkilediği için
nöbetlere yol açabilir. Bunların dışında en sık edinsel neden,
travmalardır. Geçirilmiş herhangi bir şiddetli kafa travması yaklaşık
iki yıl sonrasına kadar epilepsi nöbetlerinin sebebi olabilir.

Küçük nöbet, büyük nöbet nedir?

Epilepside bilincin açık olduğu ya da bilincin tam olarak kapandığı
nöbetler var. Bilincin açık olduğu nöbetler çeşitli duyumsama
nöbetleridir. Bunlar görmeyle ilgili duyusal bozukluklar, işitmeyle
ilgili duyusal bozukluklar, hareketle ilgili duyusal bozukluklar
olabilir. Gözünüzün önüne çok canlı bir hayalin gelmesi, kaynağı belli
olmayan bir müzik melodisi işitmeniz, kolunuzun birkaç saniye boyunca
uyuşması, tutmaması gibi duyusal belirtiler olabilir. Bilincin kapalı
olduğu nöbetleri tanımak daha kolay; hasta bilincini kaybeder, düşüp
bayılır. Bazı hastalarda bilincin açık olduğu ya da kapalı olduğu
nöbetlerin her ikisi birden olabilir. Yani aynı hasta hem duyusal
bozukluklar hem de bilincinin kapandığı nöbetler geçirebilir. Hastalar
bunu küçük nöbet - büyük nöbet olarak tarif ediyor.

Çocuklarda kısa süreli donuk bakışlara dikkat!

Çocuklarda epilepsi nasıl belirti gösterir, nasıl tanı konulur?

Epilepsi hastalarında en önemli sorunlardan biri özellikle küçük
nöbetlerde (bilincin kapanmadığı) duyumsamaların iyi ifade
edilememesidir. Bunlar çocukluk çağlarında başlı başına problemdir.
Çünkü çocuklar hem ifade edemiyor, korkularını yansıtamıyor hem de
eğitim hayatları bundan dolayı aksadığı için uyumsuzluk problemleri
yaşıyorlar. Çocuklarda özellikle temporal lobdaki (şakak bölgesi)
nöbetler çok zengin bulgular veriyor. Bu bölgeler işitsel ve görsel
belleğimizin yer aldığı bölgelerdir.

Özellikle çocukluk çağında kısa süreli donuk bakışlar, çocuğun yaptığı
işi bırakıp birkaç saniye boyunca boş bakması, bu sırada yalanma
yutkunma, ağzı şapırdatma hareketleri, elleriyle ufak tefek kontrolsüz
hareketler yapması, daha uzun süre nöbetlerde adeta birisiyle
konuşuyormuş, hareketle karşılık veriyormuş gibi davranışlarda
bulunması, anlatması gibi. Ayrıca hep aynı tip korkular yaşayan,
geceleri sık sık çığlık çığlığa uyanan, okulda her şey normal giderken
birden okul başarısı düşen veya başından beri okul başarısı hep düşük
olan, sosyal uyum problemleri gösteren çocukların, epilepsi riskinin
değerlendirilmesi açısından çocuğun nöroloji uzmanına gösterilmesi
gerekiyor.

Çocuklarda yüksek ateşin epilepsiye yol açma riski var mı?

Temporal lob içinde "hippocampus" dediğimiz, bellekle ilgili
faaliyetlerin yoğunlaştığı, denizatına benzeyen bir bölge vardır.
Yüksek ateşli dönemlerde bu bölgedeki doku bozulabiliyor ve bu da
epilepsi nöbetlerine yol açabiliyor. Rakamlara baktığımızda temporal
lob epilepsisi, tüm dünyada çocuklarda ve yetişkinlerde en fazla
görülen epilepsi tipi. Ancak ateşi yükselen, havale geçiren her çocuk
mutlaka epilepsi hastası olur diye bir kural yok. Çocuklar epilepsi
nöbeti olmaksızın da yüksek ateş sırasında kısa süreli bayılmalar
yaşarlar, bazen kasılmalar olur. O sırada morarırlar, soluksuz kalırlar
ve birkaç saniye sonra ağlayarak açılırlar, renkleri düzelir, kasılma
geçer. Bunların bir kısmı masum olup epilepsiye dönüşmeyebilir ancak
sık sık ateşli havale geçiren çocukların mutlaka çocuk nörologları
tarafından görülmesi ve bazı ilaçlarla epilepsi açısından tedbir
alınması gerekir.

Epilepsi tanı ve tedavisi nasıl yapılıyor?

Nöroloji servisine gelen hastalardan önce hastalık öyküsünü alıyoruz.
Epilepsi bulguları varsa, beyin dalgalarını değerlendiren EEG çekiyor
ve elektriksel deşarjların sayısını, biçimini kaydediyoruz. EEG ile
epilepsi tanısı konulduktan sonra beynin elektriksel yapısını bozan
nedeni saptamak için (beyinde yapısal bir anormallik olup olmadığı,
damarsal anevrizma veya tümör gibi nedenlerden mi kaynaklandığının
anlaşılması amacıyla) MR çekiyoruz. Epilepsi tedavisinde kullanılan ilk
ilaç 1912’de geliştirildi, son 10 yılda onlarca ilaç çıktı. Yine de ilk
yıllardaki başarı oranları fazla geçilemedi. Her üç hastadan ikisinde
ilaç tedavisiyle epilepsiyi kontrol altına alıp, hiç nöbet geçirmeyecek
veya çok az nöbet geçirecek şekilde tedavi edebiliyoruz. Maalesef son
yıllarda eklenen ilaçlarla da iyileşme oranını 2/3 düzeyinden yukarı
çıkaramıyoruz, başarı şansımız yüzde 70'ler civarında. O zaman ikinci,
üçüncü ilacı ekleyip kombine tedaviler yapıyoruz. Fakat kombine
tedaviyle de istenen oranda bir başarı alınamıyor ve başka sorunlar
ortaya çıkıyor.

İlaçlar uyku hali, sersemlik, özellikle çocukluk çağlarında öğrenme
güçlükleri, kilo alma, adet düzensizlikleri gibi hormonal bozukluklara
varan yan etkilere sebep olabiliyor. Dolayısıyla ilaçlar da bir açmaza
yol açıyor. Son yıllarda teknolojinin gelişmesi ve görüntüleme
teknolojisinin ilerlemesiyle birlikte epilepsi cerrahisi ön plana
çıkmaya başladı. Eskiden görüntüleme teknolojisi çok zayıf olduğu için
beynin içinde epilepsi odağını aramak iğneyle kuyu kazmak gibiydi,
şimdi daha kolay. Bu odağı biliyorsak ve ilaçlarla kontrol edemiyorsak
beklemek yerine uygun vakalarda erken cerrahiyle hastalığı tedavi
ediyoruz.
KAYNAK:SAĞLIK PLATFORMU