BOYUN KIRIKLARI

[vgokhan]

İçinde bulunduğumuz mevsim yaz aylarının en
hareketli zamanı. Herkes tatile gidiyor ve mümkün olduğu kadar
denizden, havuzlardan yararlanmaya çalışıyor. Bu hareketlilik karşımıza
kaza problemini çıkartıyor; özellikle buradaki konumuz olan "boyun
kırıkları"nın en büyük nedeni olan trafik ve su kazalarını...
İnsan omurgası omur adı verilen 24 adet kemiğin
birbirleri ile eklem yaparak oluşturduğu bir yapıdır. Boyun bölgesinde
7, sırtta 12, ve belde de 5 adet omur bulunur. Omurganın ortasında
oluşan kanala da beyinden kuyruk sokumuna kadar uzanan omurilik
yerleşmiştir. Omurga kırıklarının önemi, içinden geçen omurilikte
oluşan yaralanmalardır. Omurilik, beyinden bütün vücuda dağılan, ve
vücudun her noktasından beyne giden sinirleri taşıyan kalın bir
elektrik kablosu gibidir. Bu kablonun herhangi bir noktasındaki
zedelenme o noktanın altında vücudun kol ve bacaklarının hareket
etmemesi, dokunma ve ağrı duyusunun kaybolması; idrar, dışkılama ve
cinsel işlevin yapılamaması, yani felç olması anlamını taşır.
Günümüzde cerrahi olanakların ulaştığı yüksek
düzey koşullarında her tür omurga kırığı tamir edilebilmektedir, ancak
omurilik yaralanmalarının tedavisi yoktur ve oluşan hasar kalıcıdır.
Zedelenen bölge ne kadar üst seviyede ise o
ölçüde geniş vücut kısmı etkileneceği için boyun bölgesindeki
yaralanmalar daha alt düzeylere göre çok daha önemlidir. Boyun
omurgasının etrafındaki kaslar, eklemleri birleştiren bağlar, ve
üzerlerini örten deri kafayı omuzlar üzerinde tutan ve taşıyan desteği,
yani boynu oluşturur. Boyun omurgasının herhangi bir yerinde oluşan
kırıklar boyun kırığı olarak adlandırılır.
Boyun kırıklarının nedenleri : 1- Trafik kazaları
2- Sığ deniz ya da havuza dalma sırasında başın dibe çarpması
3- Düşmeler
4- Darp ve ateşli silah yaralanmaları olarak sınıflanır.
Düşme ya da darp sonucu oluşan boyun kırıklarında
belki şans, yada şanssızlık faktörü etkin olabilir ancak trafik ve su
kazalarında alınabilecek etkili önlemler vardır.
Trafik kazalarında boyun kırıklarının büyük
bölümü, arkadan çarpmalarda boynun ani olarak arkaya bükülmesi, önden
çarpmalarda başın ön cama yada ön konsola çarpması, ya da araçtan
dışarıya fırlama sonucunda oluşur. Bu nedenle emniyet kemerleri ve
koltuk kafalıkları hayat kurtarıcı önem taşırlar. Çok kişi koltuk
kafalıklarının başın gerektiğinde dayanması ve yolcunun rahat etmesi
için konulduğunu sanır ve yine birçok sürücü arka görüşü engellediği
gerekçesi ile bunları çıkartır. Oysa bilinmelidir ki bunlar
otomobillerin lüksünü arttırmak için konulmuş aksesuarlar değil, çok
önemli güvenlik araçlarıdır. Arkadan çarpmalarda boynun ani olarak
arkaya bükülmesi bir kırık ya da omurilik yaralanmasına neden olmasa
bile boyun yumuşak dokularının, kasların ve eklem bağlarının
zedelenmesine yol açarak çok uzun süreli, hatta bazen yaşam boyu
sürecek boyun ağrılarının kaynağı olabilir.
Yaz aylarında hastanelerin acil servislerine
başvuran boyun kırıklarının önemli bir kısmını suya dalma sırasında
oluşan kırılar kapsar. Sığ bir suya, ya da havuza dalıp başını hızla
dibe çarpan kişinin hiçbir şansı yoktur. Ani omurilik kesilmesi nedeni
ile oluşacak felç sonucunda yaralıların bir kısmı, olay başkaları
tarafından anlaşılıncaya kadar boğularak ölürler. Bazen deneyimsiz
kişilerin suya dalış anında refleks olarak başlarını birden geriye
bükmeleri de, kırılma olmasa bile yumuşak doku zedelenmelerine ve boyun
ağrılarına neden olabilir. Su kazaları için alınacak tek önlem atlama
noktasının yüksekliğinin ve suyun derinliğinin orantılı ve uygun olduğu
kontrol edildikten sonra dalmaktır. En etkili korunma yöntemi ise
profesyonel eğitim almamış kişilerin hiçbir zaman suya dalmamalarıdır.
Boyun kırılmalarından sonra ilk yardım süreci son
derece önemlidir. Boyna ve başa gelen her türlü ciddi darbeden sonra,
aksi ispatlanıncaya kadar, boyun kırığı oluşabileceği düşünülmeli ve
yaralıya ona göre davranılmalıdır. Profesyonel olmayan kişilerin
yapacağı en büyük yardım hiç bir şey yapmamaktır! Derhal ilgili sağlık
ekiplerine haber verilmeli ve yaralı hareketsiz tutulmalıdır. Boynun
yapacağı en küçük bir hareket kırık kemiklerin omuriliğe batmasına ve
telafisi mümkün olmayan hasarlara yol açabilir. Tek ayrıcalık,
yaralının bilincinin kapalı ve kusuyor olmasıdır. Sırt üstü yatarken
kusmuğu akciğerlerine kaçabileceğinden başı ve gövdesi 2-3 kişi
tarafından aynı anda, yavaşça döndürülerek yan çevrilebilir. Su
kazalarında mümkünse yaralı sudan çıkartılmamalı ve profesyonel yardım
gelinceye kadar suda başı, boynu ve gövdesi desteklenerek sırt üstü
yüzdürülmelidir. Unutulmamalıdır ki boynun kırılması anında omurilik
zedelenmesi oluşmadığı halde taşıma ve ilk yardım sırasında yapılan
yanlış işlemler sonucunda kırık kemiklerin yaptığı omurilik felçleri %
25 gibi çok büyük bir oran oluşturmaktadır.
Sağlık ekiplerinin en kısa zamanda ulaşması için
her türlü olanak seferber edilmelidir. Omurilik yaralanmasına acil
müdahale saate karşı yapılan bir yarıştır. Omuriliğe baskı yapan
kemiklerin bulunup bulunmadığı, ve eğer varsa bir operasyon gerekip
gerekmediğine karar verme süresi birkaç saat ile sınırlıdır. Yine,
uygulanacak tıbbi tedavinin etkili olabilmesi için en kısa sürede
başlanması gerekmektedir. Bu süreler aşıldıktan sonra yapılacak
girişimlerin hiçbir yararı olmaz.
Hepinize sağlıklı, mutlu bir yaz mevsimi dilerim.
Doç. Dr. Aytaç Akbaşak
Nöroşirürji Uzmanı