immunostimulantların balık sağlığında kullanımı

tarafından **uispir** Ptsi Nis. 28, 2008 5:03 pm

İmmunostimulantlar

İmmunostimulasyon, immunostimulant verilen bir organizmanın immuniter sistemini uyarmaktan ibaret uygulama olarak tanımlanmaktadır (Arda ve diğ., 1994). İmmunostimulasyon konusuna ilgi özellikle insan hekimliğinde; otoimmun hastalıkları, AIDS ve kanser tedavisi ile transplantasyon teknolojileri sahalarında, immunostimulatör etkili ajanların kullanılmalarının gerçekleşmesi bu maddelerin kullanımını bir hayli artırmıştır. Buna rağmen immunostimulatik etkili ilaçların özelliklerinin ve etki mekanizmalarının tam olarak bilinmemesi (Erganiş ve Kaya, 1990; Anderson, 1992), bu maddelerin Su Ürünlerinde kullanımını sınırlı kılmıştır.

Bakteriyel ve viral enfeksiyonlar zincirleme olarak organlara ait bir reaksiyonu yürütürler. Bu gibi enfeksiyonlar uzadıkça organizmanın immun yanıtı zayıflar. Organizma akut enfeksiyon olaylarında reaksiyonel faktörlerin çoğalmasını harekete geçirir. Bazı hallerde uyarılmış olan organizma reaksiyonların meydana gelmesine yardım eder ve bu reaksiyonların oluşmasını kolaylaştırabilir. Organizmada bu uyarımı immunostimulantlar ve adjuvantlar kullanılarak harekete geçirmek mümkündür. Organizma, yapılacak olan bu uyarımın etkisine bağlı olarak gerek antikorlar tarafından oluşturulan humoral ve gerekse sellüler yolla spesifik ve non-spesifik olarak immun cevabın uyarılmasına tepki gösterir (Arda ve diğ., 1994).

Halihazırda piyasada bulunan pek çok immunostimulant madde rastlantısal olarak bulunmuş olup, sağıtımsal uygulamalarda spesifik etki göstermeleri nedeniyle sınırlı bir klinik uygulamaya sahiptir. Çoğu balığın kısa yaşam süresine sahip olması ve immun sistemlerinin karmaşıklığı nedeniyle patojenlere karşı spesifik cevabın oluşması için sürenin kısa oluşu (Siwicki ve Anderson, 1993), immunostimulant kullanımı için bir dezavantaj olarak görülmekteyse de, son yıllarda kullanılan immunostimulant ilaçların bir çoğu ile yapılan çalışmalarda spesifik ve non-spesifik savunma mekanizmasının her ikisini de artırdıkları ispatlanmıştır (Jeney ve Anderson, 1993 b; Siwicki ve diğ., 1994).

Enfeksiyöz etkenlere karşı organizmanın direncini artırmak amacıyla kullanılan immunostimulant maddeler ile tüm bulaşıcı enfeksiyonlarda mortaliteyi azaltmak mümkün değildir. Balıklarda immunostimulantlar Streptococcus, Vibrio anguillarum, Aeromonas salmonicida gibi bakteriyel; İnfeksiyöz Hematopoetik Nekrozis (IHN) gibi viral; Ichthyophthirius multifiliis gibi paraziter enfeksiyonlara karşı direnci artırabilmektedir. İmmunostimulantların; Viral Hemorajik Septisemi (VHS) gibi birkaç virüs enfeksiyonuna ve Cytophaga gibi bakteriyel enfeksiyonlara karşı pozitif etkileri bildirilmemiştir (Sakai, 1999).

İmmunostimulantlar gerek genç ve gerekse yetişkin hayvanlarda koruyucu ve sağıtıcı olarak kullanılmıştır (Arda ve diğ., 1994). Balıklarda yapılan immunostimulasyon çalışmalarında da yavru ve anaç balıkların immunostimulantlarla bir çok patojen mikroorganizmaya karşı immunizasyonu sağlanmış ve bu etkenlere karşı koruyucu ve sağıtıcı etkileri ispatlanmıştır (Kitao ve diğ., 1987; Siwicki, 1987; Jeney ve Anderson, 1993 c; Sakai ve diğ., 1993).

İmmunostimulantlar balıklarda yalnızca bazı enfeksiyonlara karşı spesifik ve non-spesifik savunma mekanizmalarını artırmamaktadır. Aynı zamanda immunostimulantlar ile büyümeyi etkileyen etkenler arasında bir ilişkinin olduğu bildirilmiştir. Balıkların yumurta dökümü sırasında seks hormonlarının etkisiyle immun sistemde bir zayıflama görülmektedir. Yumurta dökümü sırasında meydana gelecek olan bu zayıflık immunostimulantların kullanılmasıyla giderilebilir (Sakai, 1999).

İmmunoloji konusunda yapılan araştırmalar değerlendirildiğinde, diğer konularda olduğu gibi immunolojik immunostimulantların geliştirilmesi ve daha geniş amaçlı kullanılmaları bilimsel gelişmeye paralel olarak artmakta ve klasik yöntemlerden vazgeçilerek daha çok sayıdaki yeni teknikler ve yeni ürünler uygulama alanına sokulmaktadır. Araştırmalar; balık immunostimulantlarının kullanılması ve kullanımının yaygınlaştırılmasının bu sanayi kolunun gelişmesinde olumlu bir etkiye neden olacağını göstermektedir.